Tryb działania w zakresie wykonywania zadań publicznych i działalności budżetowej i pozabudżetowej

Zasady gospodarki budżetowej sądów powszechnych

Budżet sądownictwa jest częścią budżetu państwa, ale stanowi część wyodrębnioną i kształtowaną na szczególnych zasadach.

Zasady gospodarki budżetowej sądów powszechnych wynikają z ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 ze zm.).
Zgodnie z art. 4 tej ustawy, sądy są zaliczone do sektora finansów publicznych. Są one objęte budżetem państwa jako rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów ( art. 95 ust. 1 tej ustawy). Wydatki budżetu państwa przeznaczone są, między innymi, na realizację zadań wykonywanych przez sądy ( art. 97 ust. 1 pkt 3 tej ustawy), dlatego też, zgodnie z art. 103 ust. 1, budżet państwa składa się z części, w tym odpowiadającej sądom, obecnie wymienionym także w art. 121 ust. 2 tej ustawy. Dochody i wydatki oraz przychody i rozchody budżetu państwa klasyfikuje się, między innymi, według części budżetowych, w tym części odpowiadającej sądom powszechnym ( art. 104 ustawy). Oznacza to między innymi, że budżet sądownictwa powszechnego nie może być łączony z dochodami i wydatkami przeznaczonymi na finansowanie innej działalności, choćby objętej zakresem działania Ministerstwa Sprawiedliwości.

Dysponentem części budżetowej odpowiadającej sądom powszechnym jest Ministerstwo Sprawiedliwości.

Kompetencje w zakresie dysponowania budżetem sądów i kontroli gospodarki finansowej.

Dyrektor sądu apelacyjnego wykonuje zadania i kompetencje dysponowania budżetem sądów na obszarze apelacji oraz sprawuje kontrolę gospodarki finansowej i gospodarowania mieniem Skarbu Państwa przez te sądy.

Dyrektor sądu apelacyjnego podlega bezpośrednio Ministrowi Sprawiedliwości, dyrektor sądu okręgowego podlega dyrektorowi sądu apelacyjnego, a kierownik finansowy sądu rejonowego podlega dyrektorowi danego sądu okręgowego.

Wykonanie budżetu sądownictwa powszechnego, a także gospodarki mieniem Skarbu Państwa oraz finansowej, należy na obszarze apelacji do dyrektora sądu apelacyjnego. Zadania i kompetencje w tym zakresie wykonuje on na obszarze okręgu za pośrednictwem podlegającego mu dyrektora sądu okręgowego, któremu z kolei podlega kierownik finansowy sądu rejonowego ( jeżeli został powołany). Dyrektor sądu okręgowego i kierownik finansowy sądu rejonowego są pracownikami sądu i dlatego podlegają służbowo prezesom sądu. Jednakże w zakresie kompetencji związanych z wykonaniem budżetu i gospodarką finansową, dyrektor sądu podlega bezpośrednio Ministrowi Sprawiedliwości. Pośrednio przez dyrektora sądu apelacyjnego Ministrowi Sprawiedliwości podlegają, więc także dyrektor sądu okręgowego i kierownik finansowy sądu rejonowego. Najważniejszą część odpowiedzialności pracowniczej ponoszą oni także przed Ministrem Sprawiedliwości, który ich powołuje i odwołuje ze stanowiska z art. 68 i nast. k.p. ( zgodnie z art. 70 § l i art. 69 k.p. odwołanie może nastąpić w każdym czasie, bez podania przyczyn i z wyłączeniem najważniejszych roszczeń pracowniczych). Odwołanie dyrektora jest wprawdzie uzależnione od wniosku prezesa właściwego sądu, ale można powiedzieć, że zwierzchność prezesa sądu nad dyrektorem jest ograniczona, a w praktyce jest on uzależniony od decyzji Ministra Sprawiedliwości.

Dyrektora sądu okręgowego ( kierownika finansowego sądu rejonowego) należy uznać za pracownika sektora finansów publicznych odpowiedzialnych za naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych określony został w dziale II ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 15 , poz. 148).Poza tym, odpowiedzialność w zakresie naruszenia dyscypliny finansów publicznych może wynikać z :

1. ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 14, poz. 114 z późn. zm.),
2. ustawy z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm.),
3. ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 j.t.),

Przepisy dotyczące sposobu kształtowania budżetu sądownictwa stwarzają możliwości jego autonomicznego i względnie niezależnego projektowania.

Organami kierującymi gospodarką finansową sądów okręgowych są dyrektorzy tych sądów, a w sądach rejonowych- prezesi tych sądów. Jeżeli w sądzie rejonowym został powołany kierownik finansowy, odpowiada on za gospodarkę finansową danego sądu.

Działalność inwestycyjną sądów prowadzi, dla sądu okręgowego i sądów rejonowych działających w danym okręgu sądowym- dyrektor sądu okręgowego.

Prezes sądu rejonowego kieruje gospodarką finansową tego sądu tylko wówczas, gdy nie powołano kierownika finansowego, nie można jednak przyjąć, aby prezes sądu rejonowego ponosił za nią taką samą odpowiedzialność jak kierownik finansowy, zwłaszcza za naruszenie dyscypliny budżetowej. Prezes sądu rejonowego odpowiada za gospodarkę finansową sądu na ogólnych zasadach, z sankcją odwołania z funkcji przez Ministra Sprawiedliwości.

Gospodarka finansowa sądów- to przede wszystkim wykonywanie ustawy budżetowej. Zgodnie z art. 128 ust.1 ustawy o finansach publicznych, w terminie 21 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej dysponenci części budżetowych ( Minister Sprawiedliwości) przedstawiają Ministrowi Finansów szczegółowy plan dochodów i wydatków danej części budżetowej, zwany „ układem wykonawczym". Układ wykonawczy opracowuje się w podziale na działy, rozdziały i paragrafy klasyfikacji dochodów i wydatków. Dysponenci części budżetowych terminie 21 dni od ogłoszenia ustawy budżetowej, przekazują jednostkom podległym informacje o ostatecznych kwotach dochodów i wydatków, w tym wynagrodzeń, oraz limitach zatrudnienia osób objętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń. Jednostki te sporządzają plany finansowe celem zapewnienia ich zgodności z ustawą budżetową. Ustawa o finansach publicznych określa też zasady gospodarki finansowej.

Zasady i tryb opracowania planów finansowych sądów

Projekty planów finansowych sądów stanowią podstawę gospodarki finansowej sądów. Plany finansowe opracowuje się w trybie określonym w :

1. art. 178 ustawy z 27 lipca 2001 r. o ustroju sądów powszechnych ,
2. art. 125 i 128 ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych,
3. przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z 29 czerwca 2006 r. w sprawie gospodarki finansowej jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych oraz trybu postępowania przy przekształcaniu w inną formę organizacyjno-prawną z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 11 stycznia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia gospodarki inwestycyjnej sądów powszechnych.

Projekty planów finansowych oraz plany finansowe dla sądów w obszarze apelacji opracowują dyrektorzy sądów apelacyjnych na podstawie projektów przygotowanych przez dyrektorów sądów okręgowych, prezesów sądów rejonowych lub kierowników finansowych sądów rejonowych w razie ich powołania, według zasad określonych w przepisach o finansach publicznych. Jest to specjalny, oddolny system powstawania projektu budżetu sądów powszechnych jako części budżetu państwa.

Krajowa Rada Sądownictwa w swoich czynnościach nie jest związana założeniami Ministra Finansów, a jej opracowanie nie musi bynajmniej sprowadzać się do prostego scalenia projektów poszczególnych apelacji. Pamiętać trzeba o związaniu Ministra Sprawiedliwości założeniami Ministra Finansów.

Działalność inwestycyjna sądu

Działalność inwestycyjna sądów praowadzona jest na podstawie planów finansowych zgodnie z zasadani określonymi w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 11 stycznia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia gospodarki finansowej i działalności inwestyczyjnej sądów powszechnych (Dz.U. Nr 11, poz 69)

Działalność inwestycyjną sądów prowadzi, dla sądu okręgowego i sądów rejonowych działających w danym okręgu sądowym - dyrektor sądu okręgowego.

Dyrektor sądu apelacyjnego i dyrektor sądu okręgowego uzgadniają plan finansowy inwestycji z głównym dysponentem.