INFORMACJE DOTYCZĄCE NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ, NIEODPŁATNEGO PORADNICTWA OBYWATELSKIEGO I NIEODPŁATNEJ MEDIACJI

Potrzebujesz pomocy prawnika, doradcy, mediatora?  Jesteś w trudnej życiowej sytuacji, na przykład potrzebujesz pomocy w: rozłożeniu długu na raty, w spłacie  pożyczek „chwilówek”, masz kłopoty mieszkaniowe, grozi ci eksmisja, masz problemy pracownicze, z egzekucją alimentów, odziedziczyłeś długi, nie wiesz do jakiego urzędu pójść po pomoc, masz inne problemy związane ze sprawami życia codziennego? Skorzystaj z systemu nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego lub nieodpłatnej mediacji.

Co to znaczy, że pomoc jest nieodpłatna? 

Wszystkie z podejmowanych działań w ramach:

• nieodpłatnej pomocy prawnej,
• nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego,
• nieodpłatnej mediacji,

są darmowe i to niezależnie od tego czy sprawa będzie miała finał w sądzie.

Gdzie uzyskam pomoc?

Darmową pomoc uzyskasz w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego i mediacji w całym kraju.

Punkty znajdują się w każdym powiecie. O tym gdzie jest najbliższy punkt zapytaj:

a) w starostwie powiatowym,

b) w urzędzie gminy,

c) w urzędzie miasta,

lub poszukaj:

d) na stronach internetowych powiatów i gmin (które znajdziesz wpisując w wyszukiwarkę hasło: urząd gminy/powiatu/miasta i miejscowość, w której punkcie chcesz się zapisać),

e) na stronie internetowej np. ms.gov.pl

Kto może skorzystać?

Gdy uważasz, że koszty pomocy prawnika są dla Ciebie zbyt duże, składasz prawnikowi, którego spotkasz w punkcie, pisemne oświadczenie, że nie jesteś w stanie ponieść takich kosztów. Nie martw się. Nie musisz zabierać ze sobą nic z wyjątkiem dowodu osobistego. Wzór oświadczenia da Ci osoba udzielająca pomocy.

Czy jako przedsiębiorca mogę skorzystać z pomocy?

Tak. Jeżeli jesteś osobą samozatrudnioną czyli prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą i w ciągu ostatniego roku nie zatrudniałeś żadnych osób – aby skorzystać z pomocy składasz:

a) pisemne oświadczenie, że nie jesteś w stanie ponieść tych kosztów,

b) oświadczenie o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku,

c) wszystkie zaświadczenia o pomocy de minimis oraz pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, otrzymanej w roku, w którym ubiegasz się o nieodpłatną pomoc prawną oraz otrzymanej w ciągu 2 poprzedzających ją lat podatkowych, albo oświadczenia o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenia o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie.

Na czym polegają usługi?

Nieodpłatna pomoc prawna – prawnik wytłumaczy jakie masz prawa i obowiązki oraz pokaże sposób rozwiązania Twojego problemu prawnego. W razie potrzeby, jeśli sprawa jeszcze nie trafiła do sądu, sporządzi potrzebne Ci pisma (np. pozew). Jeśli Twoja sprawa już jest w sądzie, prawnik pomoże napisać pisma o zwolnienie od kosztów, albo o ustanowienie adwokata z urzędu, które są potrzebne żebyś nie musiał płacić za prawnika w postępowaniu sądowym.

Nieodpłatna porada obywatelska – doradca obywatelski przyjrzy się Twoim problemom, tak aby dostosować pomoc do Twojej sytuacji. Wytłumaczy Ci też jakie masz:

• prawa - czyli czego możesz się domagać,
• i obowiązki - jakie rzeczy musisz zrobić, żeby sobie nie zaszkodzić.

Doradca również będzie Cię wspierał w samodzielnym rozwiązaniu problemu, a w razie potrzeby, sporządzi wspólnie z Tobą plan działania wyjścia z sytuacji oraz pomoże Ci krok po kroku go wykonać.

Nieodpłatna mediacja – jeśli masz z kimś konflikt możesz zapisać się na mediację.
W takim przypadku mediator będzie pomagał Wam się pogodzić bez pójścia do sądu. Możesz także poprosić o sporządzenie projektu umowy o mediację lub wniosku o jej przeprowadzenie przed sądem, albo wniosku o przeprowadzenie mediacji w sprawie karnej, czy wniosku do sądu o zatwierdzenie ugody, którą zawarłeś wcześniej podczas mediacji.

Uwaga! Z usługi nieodpłatnej mediacji wyłączone są mediacje zlecone przez sąd oraz sprawy, w których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pomiędzy stronami konfliktu występuje przemoc.

Czym się różni pomoc prawna od porady obywatelskiej?

Pomoc prawna:

• jest udzielana w momencie, kiedy problem danej osoby jest typowo prawny m.in. gdy potrzebne będzie pójście z tym problemem do sądu – na przykład, gdy osoba chce się rozwieść, ale sama nie jest w stanie napisać pozwu rozwodowego lub gdy samotna matka chce wystąpić o alimenty i także nie wie jak takie pismo sformułować, a nie stać jej na opłacenie prawnika, który to zrobi,
• pomocy prawnej udziela prawnik,
• jeżeli okaże się, że problem danej osoby nie jest tylko prawny, wtedy udzielający pomocy  odsyła daną osobę do miejsca, gdzie może ona stosowną pomoc uzyskać, np. poradnia psychologiczna, ośrodek pomocy społecznej, czy pogotowie dla ofiar przemocy w rodzinie.

Pomoc obywatelska:

• może, ale nie musi dotyczyć problemu prawnego. Poradą będzie, na przykład wskazanie osobie, której zmarł ktoś bliski do jakiego z urzędów powinna się udać, by załatwić wszystkie potrzebne formalności, jak wydanie aktu zgonu, czy wystąpienie
  o zasiłek pogrzebowy,
• porad obywatelskich udziela doradca obywatelski,
• doradca w przypadku stwierdzenia, że problem nie jest wyłącznie prawny nie musi odsyłać do innych miejsc, tylko sam może starać się pomóc danej osobie.

Jak można się zapisać?

a) telefonicznie – każdy powiat prowadzi specjalny numer telefonu do zapisów i udzielania informacji (numer telefonu jest dostępny na stronach internetowych powiatów – w tym też Twojego),

b) elektronicznie – na podany przez powiat adres e-mail lub na stronie np.ms.gov.pl/zapisy,

c) osobiście - w starostwie powiatowym.

Jak długo będę czekał na poradę?

To zależy od tego jak dużo osób zgłosiło się na poradę. Prawnik lub doradca obywatelski postarają się przyjąć każdego beneficjenta jak najszybciej.

Wyjątki:

a) z ważnych powodów dopuszcza się ustalenie innej kolejności udzielania nieodpłatnej pomocy,

b) kobiety w ciąży zawsze obsługiwane są poza kolejnością.

Co musisz przygotować?

a) dokument tożsamości (dowód osobisty, paszport, lub inny dokument stwierdzający tożsamość – w przypadku braku numeru PESEL) -  w celu wypełnienia oświadczenia 
o niemożności ponoszenia kosztów odpłatnej pomocy prawnej,

b) dokumenty dotyczące Twojego problemu – jeśli w ogóle takie masz (nie jest to obowiązkowe), możesz też po prostu opowiedzieć prawnikowi, doradcy lub mediatorowi o swoim problemie. Jeśli dysponujesz dokumentami pamiętaj o nich!,

c) *dla samozatrudnionych – wszystkie zaświadczenia o pomocy de minimis oraz pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, otrzymanej w roku, w którym ubiegasz się o nieodpłatną pomoc prawną oraz otrzymanej w ciągu 2 poprzedzających ją lat podatkowych, albo oświadczenia o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenia o nieotrzymaniu takiej  pomocy w tym okresie.

Co jeśli jestem osobą z niepełnosprawnościami?

Osoby z  trudnościami w poruszaniu lub komunikowaniu się mogą skorzystać z pomocy:

a) w punkcie:

• możesz przyjść na wizytę z osobą, która pomoże Ci dotrzeć do punktu będzie pomagać prawnikowi Ciebie zrozumieć np. może to być osoba bliska, opiekun lub osoba posługująca się językiem migowym,
• pomoc tłumacza języka migowego będzie możliwa, jeżeli się o nią zwrócisz podczas zapisu na poradę, 

b)  w dogodnym dla siebie miejscu:

• którego ze względu na stan zdrowia nie możesz opuszczać np. w szpitalu lub domu,
• wyposażonym w urządzenia ułatwiające porozumiewanie się, np.
  w siedzibie stowarzyszenia pomagającym osobom doświadczającym trudności
  w komunikowaniu się,
• w którym będzie możliwość skorzystania z pomocy tłumacza języka migowego, np. w budynku starostwa stale współpracującego z tłumaczem języka migowego

c)   w szczególnych formach:

• po umówieniu terminu wizyty prawnik lub doradca obywatelski skontaktuje się z Tobą. Pomoc może zostać udzielona telefonicznie, za pośrednictwem komunikatora internetowego (np. Skype) lub przez wiadomość e-mail. Forma udzielenia pomocy musi być wcześniej uzgodniona z pracownikiem starostwa powiatowego lub urzędu miasta.
• konieczne jest pozostawienie danych kontaktowych do siebie (numer telefonu, adres e-mail itd.).

Edukacja prawna

Jeśli chciałbyś dowiedzieć się więcej na temat praw i obowiązków poszukaj wydarzeń organizowanych w Twoim powiecie. Na takich wydarzeniach omawiane są problemy zgłaszane w punktach nieodpłatnej pomocy w danym powiecie. Prowadzą je organizacje pozarządowe na co dzień obsługujące mieszkańców w punktach porad. 

Szukaj: wykładów, warsztatów, kampanii społecznych, a także opracowań informatorów i poradników, spotkań osobistych, audycji w lokalnych mediach, webinariów albo podcastów i filmików zamieszczanych w Internecie. 

Najczęściej takie wydarzenia odbywają się w bibliotekach,  szkołach, miejscach aktywności lokalnej, klubach pracy.

Informacje o nadchodzących wydarzeniach edukacyjnych organizowanych w okolicy oraz bezpłatne materiały, jak broszury czy biuletyny są dostępne w starostwie powiatowym, np. pod numerem telefonu wyznaczonym do zapisów na wizyty, czy na stronie internetowej powiatu.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.

Osoby uprawnione

Zgodnie z ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2019 r. poz. 294) usługi:

- nieodpłatnej pomocy prawnej,

- nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego,

- nieodpłatnej mediacji

świadczone są każdej osobie fizycznej, zwanej „osobą uprawnioną”, która złoży oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Z usług można korzystać w dowolnie wybranym punkcie w kraju.

Mapa punktów wraz z danymi teleadresowymi znajduje się na stronie: https://darmowapomocprawna.ms.gov.pl/pl/mapa-punktow/

Zakres i forma pomocy

Nieodpłatna pomoc prawna obejmuje:

- udzielenie informacji, wskazanie sposobu rozwiązania problemu prawnego,

- sporządzenie projektu pisma, z wyłączeniem pism procesowych w toczących się postępowaniach przygotowawczych, sądowych i sądowoadministracyjnych,

- sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych, ustanowienie pełnomocnika z urzędu lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego,

- poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową,

- udzielenie porad związanych z przygotowaniem do rozpoczęcia działalności gospodarczej (nie obejmuje spraw związanych z prowadzeniem takiej działalności).

Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie

Profesjonalni doradcy świadczą pomoc dostosowaną do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, mając na celu podniesienie jej świadomości o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach. Doradcy udzielają wsparcia w samodzielnym rozwiązaniu problemu. Mogą sporządzić, wspólnie z osobą uprawnioną plan działania i pomóc w jego realizacji. Pomoc świadczona jest w szerokim zakresie, może dotyczyć m. in. sposobu załatwiania spraw urzędowych, rozwiązywania problemów życiowych, np. dotyczących spraw mieszkaniowych, zabezpieczenia społecznego czy kwestii kredytów.

Nieodpłatna mediacja obejmuje:

- przeprowadzenie mediacji,

- udzielanie informacji o mediacji i pozostałych formach rozwiązywania sporów w sposób polubowny,

- przygotowanie projektu umowy o mediację lub wniosku o przeprowadzenie mediacji,

- udzielenie pomocy w sporządzeniu wniosku do sądu o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem,

- przygotowanie projektu wniosku o przeprowadzenie postępowania mediacyjnego w sprawie karnej.

Z usługi tej wyłączone są:

- mediacje prowadzone na skutek skierowania stron przez sąd do mediacji,

- sprawy, w których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że w relacji stron występuje przemoc. Z nieodpłatnej mediacji może skorzystać każda osoba fizyczna lub prawna (np. spółka, instytucja, spółdzielnia, wspólnota mieszkaniowa), „dążąca do polubownego rozwiązania sporu”, ale pod warunkiem, że stroną inicjującą skorzystanie z nieodpłatnej mediacji jest uprawniona osoba fizyczna.

Zasady świadczenia nieodpłatnych usług pomocowych

1. Wszystkie ww. formy pomocy świadczone są osobiście w wyznaczonych punktach w powiatach i miastach na prawach powiatu.

2. Przyjmowanie zgłoszeń na nieodpłatne porady odbywa się telefonicznie pod specjalnie wyznaczonym do tego celu numerem telefonu wskazanym przez starostę lub za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.

3. Osobom ze znaczną niepełnosprawnością ruchową, które nie mogą stawić się w punkcie osobiście oraz osobom doświadczających trudności w komunikowaniu się – o których mowa w ustawie z dnia  5 sierpnia 2015 r o języku migowym i innych środkach komunikowania się (Dz.U. z 2017 r. poz. 1824) nieodpłatna pomoc prawna lub nieodpłatne poradnictwo obywatelskie (z wyłączeniem nieodpłatnej mediacji) mogą być udzielane za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość albo poza punktem - m.in. przez zorganizowanie wizyty w miejscu zamieszkania tych osób lub w miejscu wyposażonym w urządzenie ułatwiające porozumiewanie się z osobami doświadczającymi trudności w komunikowaniu się lub w miejscu, w którym zapewnia się możliwość skorzystania z pomocy tłumacza języka migowego.

 
Informacja dot. wsparcia w zakresie pomocy prawnika, doradcy, mediatora [pdf]

Bliższych informacji o nieodpłatnych usługach pomocowych uzyskać można na stronach BIP poszczególnych starostw powiatowych oraz na stronie: https://www.gov.pl/web/nieodplatna-pomoc